"امروز ، بدون لکان ، سکون کامل برقرار است"

2 مارچ 2023- منتشر شده در روزنامه فرانسوی Libération
Frédérique Roussel: مصاحبه گر
ترجمه فرانسه به انگلیسی : Peggy Papada
Philip Dravers مقابله ترجمه انگلیسی:

برگردان از انگلیسی به فارسی: محمدعلی منصوری جوزانی[1]
ویراستار : صبا بابانیا منصور
مقابله ترجمه انگلیسی: علی درخشنده


به بهانه انتشار چهاردهمین سمینار روانکاو بزرگ ؛ مصاحبه ای خواهیم داشت با ژک آلن میلر ، دانشجو ، داماد و تنها فردی که توسط لکان مجاز به بازنویسی آثار استاد است :

پس از گذشت 10 سال از آخرین انتشار سمینار های لکان ، یعنی سمینار چهارم، اشتیاق و تفسیر آن[2] ، که تنها سمینار منتشر شده توسط مارتینیر (La Martinière ) است و البته بعد از گذشت چهل سال از مرگ این روانکاو بزرگ در تاریخ 9 سپتامبر 1981؛ حالا لکان بعد از این همه سال ، با سمینار منطق فانتزی [3]The Logic of the Fantasy ،چهاردهمین سمینار از 25 سمیناری که از 1953 تا 1980 ارائه شده است، به ناشر اصلی خود Le Seuil باز می‌گردد.

مصاحبه گر: انتشار سمینار ها چگونه آغاز شد؟

ژک آلن میلر: لکان همیشه از انتشار آنها خودداری می‌کرد. برخی از شاگردانش تلاش می‌کردند تا سمینار ها را سر و سامانی بدهند ، درس گفتار ها را خلاصه نویسی کنند و گاهی از دیدگاه خود بخش هایی را ساده تر بنویسند . لکان که در این باره نظرمو پرسید، گفتم : ما بایستی همه چیز را جمله به جمله ، کلمه به کلمه مرتب کنیم و هیچ چیز به جز عناوین به آنها اضافه نکنیم . نکات کلیدی را استخراج کنیم تا در دیباچه سمینارها قرار دهیم.سپس لکان سخنی که فقط از یک روانکاو راستین برمی‌آید را گفت که به اعماق وجود من نهیب زد" نشونم بده و ثابت کن [ که می‌تونی[4]] !" من هم سمینار یازدهم را برای بازنویسی انتخاب کردم که سال 1973توسط Seuil تحت عنوان، چهار مفهوم بنیادین روانکاوی [5]، منتشر شد. روش من مورد تایید او بود. بعد تر او اسامی تمام افرادی که من برای ادامه کار به او پیشنهاد کردم را رد کرد. در نهایت با اوقات تلخی گفتم " من تمامش را برایت انجام می‌دهم." او برخاست و دستش را روی شانه ام گذاشت و بدون گفتن کلمه‌ای خارج شد. آن هنگام تصمیم گرفتم که سمیناراول و سمینار بیستم را همزمان بازنویسی کنم.

مصاحبه گر: پنجاه سال گذشته ، در رقابت با گذر سریع زمان، هم اکنون کجا ایستاده اید؟

ژک آلن میلر : تا بازنویسی آخرین جلد ،همچنان شش جلد باقی مانده است. اما حتی اگرمن در این بین ناپدید شوم خیالم آسوده است چرا که همه چیز در سمینارها وجود دارد.
مصاحبه گر: اما حتما اغلب در تکاپو بوده اید…
ژک آلن میلر : من برای کار روانکاوی[6]، سی سال تدریس سمینار ها و تاسیس [7]WAP وقت گذاشتم. در وهله نخست فشار بسیاری روی من بود . آنها از من میخواستند که بازنویسی سمینارها را سریعتر به پایان برسانم، اما کسی به من خرده نمی‌گرفت. با وجود انتشار هفده سمینار همچنان کارهای بسیاری برای انجام دادن وجود دارد...

مصاحبه گر: پایه و اساس شما برای نوشتن سمینار ها چه بود؟

ژک آلن میلر: متون از جزوه های تند نویسی شده بازگردانی می‌شدند ، این ها متونی بودند که لکان در اختیار داشت. در پلاک 5 خیابان لیل (Lille) کشوی کوچکی وجود دارد که پر از برگه های تایپ شده است. لکان در قرض دادن این نوشته ها بسیار سخت گیر بود. یکبار ، گلوریا ، منشی وفادار لکان گفت : روزی لکان مقابل این کشو ایستاده بود، آه می‌کشید و می‌گفت "چه کسی از تمام این ها مراقبت خواهد کرد؟ "

مصاحبه گر : چرا سمینار چهاردهم ، بعد از سمینار شانزدهم و هفدهم منتشر شده است؟

ژک آلن میلر: این تمنای [فانتزی] من بود. همیشه حتی در زمان حیات لکان نیز اینگونه بود. این سمینار کارگاه لکان است که موضوعات و مفاهیم مختلفی را همزمان دنبال می‌کند و نقطه نظرات و زاویه دید در هر درسنامه تغییر می‌کند. همچنین نقطه عطفی است که در آن لکان به منطق (logic) اهمیت اساسی می‌دهد. و اینکه the Logic of the Fantasy )منطق فانتزی( و the Psychoanalytic Act )کنش روانکاویک ( جفت یکدیگرند و برای من گیرا هستند. البته در این دو لکان فرآیند Pass خود را توضیح می‌دهد. در حال حاضر ، در دو سال گذشته بحث هایی زیادی در WAP و مدرسه École de la cause freudienne ، که من نیز عضو آن هستم ، در مورد روند Pass بوده است. برای انتشار سمینار های 14 و 15 اینگونه برنامه ریزی شده است که باتوجه به درون مایه و ارتباط موضوعی ، سمینار 15 ام یک سال بعد از سمینار 14 منتشر شود.

مصاحبه گر: استفاده از فرمول هایی ریاضی باعث می‌شود که خوانش آن سخت باشد.

ژک آلن میلر: بله اما شما می‌دانید که آنها تنها پارودی[استعاره] هستند.لکان به ریاضی گرایش داشت. این یکی از خصوصیت های منحصر به فرد او بود که مفاهیم اساسی فروید را به فرمول های ریاضی یا به قول خودش mathemes تبدیل نماید. در سمینار 14 ام منطق فانتزی ، فرمول های ریاضی تنها ابزارهایی برای نشان دادن افکار او هستند ، فرمول ها افکار او را هدایت می‌کنند ، الهام بخش هستند و ابزاری برای خلق و نوآوری هستند. دشواری کار آنجاست که نماد های لکان در متون مختلف در بر گیرنده ی معانی مختلفی هستند، در حالی که در ساختار مشابهی قرار دارند. برخلاف نماد ها و مفاهیم ریاضی که همواره یک معنا می‌دهند، اینجا و آنجا معنای یکسانی ندارند. هر بارمستلزم کوشش بسیاری برای یافتن مفهوم مورد نظر است.

مصاحبه گر: منطق فانتزی چیست ؟

ژک آلن میلر: ما این را در این کتاب نمی‌آموزیم. مهم تر از همه لکان دیالکتیکی از کنش جنسی(sexual act)[8] را در این متن تبیین می‌کند. او تلاش می‌کند تا با کمک نسبت طلایی فرمولی پیدا کند ، باورتان می‌شود! او بایستی بپذیرد که شکست خورده است.

مصاحبه گر: یعنی چه ؟

ژک آلن میلر: عبارت کنش جنسی از مکالمات عمومی و زبان رایج وام گرفته شده است. اما لکان می‌داند که کنش (اکت) راستین سوژه را تغییر می‌دهد و او را از بلاتکلیفی بیرون می‌کشد و هویت جدیدی به او می‌بخشد. بنابراین لکان با تاکید بر کنش جنسی و بررسی کیفیت آن به عنوان یک کنش ، آغاز می‌کند. کنش جنسی چیستی[9] زن بودن و مردن بودن را آشکار می‌کند و لحظه‌ای خواهد بود که هردو به طور کامل آنچه هستند، خواهند شد. من نیز در این سمینار شرکت کردم و هم اکنون در کمال تعجب همه یک واژگونی و تغییر در مفاهیم (قبلی) رخ می‌دهد. در اینجا لکان فریاد می‌زند "هیچ کنش جنسی وجود ندارد!" این بدین معناست که برخلاف افکار پیشین، او به این تیجه رسیده است که کنش جنسی ، خصوصیات یک کنش و اکت واقعی را ندارد. که به هیچ وجه تضمین نمیکند که زن و مرد دارای یک بنیاد و جوهره تعیین شده باشند ، حتی از نظر گامت ها و کروموزم ها آنان دو جنس کاملا متمایز هستند. در سمیناری دیگر لکان می‌گوید که تنها دو جنس داریم ، حتی اگر بخواهیم به هر قیمتی Auvergnats ها را نیز در نظر بگیریم . از نظر بیولوژیک این واقعیت است. حقیقت روانکاوانه اما کاملا متفاوت است : ناخودآگاه زنانه و مردانه راهرگز نمی‌توان با روش یکسانی تعریف نمود. تعاریف آنها در هاله‌ای از ابهام شناخت هویت های متناقض ، احتمالی و متعدد است ( تعاریف متعدد ، احتمال و شناخت هویت های متناقض است). برخلاف حیوانات شریک زندگی همیشه مشخص نیست و جفت گیری نیز شامل شکست هایی است. تجربه متداول سکسوالیه – از هم گسسته ، اغلب همراه با احساس گناه ، بوالهوسانه و گاهی همانطور که ما امروزه می‌گوییم "سیال" است- چیزی مشابه دوگانگی زیستی که تغییر ناپذیر و ساکن است ، نیست. لکان دراین سمینار برشکاف ژرف میان این دو تاکید میکند.

مصاحبه گر: آیا می‌توان از این سمینار برای بررسی مسائل عصر کنونی استفاده کرد؟

ژک آلن میلر: من اینطور فکر می‌کنم. مثلا آنچه که اکنون توضیح دادم را می‌توان به عنوان شرطی برای احتمال پدیده تراجنسیتی در نظر گرفت. بایستی اضافه کنم که لکان بدن را به عنوان اولین سطح برنوشت می‌داند که ساخته شده تا تغییر کند و به خصوص اینکه قربانی شود. او بر شیوع بدن های چندپاره شده تاکید می‌کند. به طور خلاصه می‌گوید که موجود سخنگو اساسا رابطه ای آشفته و مختل شده با بدن خود دارد. تمامی قوانین و هنجار ها در اینجا ناقص هستند و یک ناپیوستگی اساسی میان سوژه و بدنش وجود دارد؛ هیچ هارمونی و هماهنگی فطری وجود ندارد. خلاصه ، به نظر من هرچند که ممکن است تعجب آور به نظر برسد ، ساختن مفهومی برای گذر از بدن و تغییر بدون ارجاع به لکان امکان پذیر نیست. در حفره‌ای که به علت نبود کنش جنسی به وجود آمده است ، جنسیت های دیگر پدیدار می‌شوند.

مصاحبه گر: در طول دوره کاری خود به مواردی برخوردید؟

ژک آلن میلر: برای سه یا چهار سال روانکاوان با سوژه های زیادی با مسائل تراجنسیتی رو به رو شدند که می‌خواستند آنچه که آنان را عذاب می‌داد را بشناسند. کتابTrans Solution[10] که در ناوارین منتشر کردیم ، پنج کیس تراجنسیتی داریم. خب، رابطه ای یکی از کیس ها بیشتر از ده سال با روانکاو خود ادامه می‌یابد و ما آنها را گام به گام دنبال کردیم که آنها را به سوی جراحی برد. چیزی که برای ما مهم است این است که سوژه سیرسخن گفتن خود را به پایان رسانده است و اشتیاق و اعتقاد خود را یافته است به هرحال انتخاب به عهده‌ی خودشان است. ما سوژه های رنج کشیده‌ای را می‌بینیم که آرامش خود را در گذار از بدن و جنسیت و تعریف به خصوص خود از موجود جنسی یافته اند.
فعالان تراجنسیتی از سوی دیگر ، مفهوم " هویت جنسی" را ترویج می‌دهند که شخصی ، فطری و قطعی است . سوژه به تنهایی در درون خود، می‌داند که کیست و به عنوان فرد جنسی چگونه تعریف می‌شود. خلاصه " من آنچه هستم که می‌گویم" هر فرد تراجنسیتی برای خود شفاف است. بنابراین در هر سنی که باشند، حتی یک کودک ، زمانی که سوژه احساس کند با بدن خود راحت نیست ، به تغییر سریع نیاز دارند. این همان "خود تعیین جنسیت " معروف است که مقامات دولتی غربی در تلاش هستند تا خود را با آن همراه کنند. آیا پایدار خواهد ماند؟ می‌توانید شرط ببندید. با این وجود ، این کاملا مخالف روانکاوی هست که بر اساس تعبیر حرف های آنالیزان است ، یعنی که سوژه هنوز مبهم است و همچنان نمی‌داند که چه درمورد خود می‌گوید.

مصاحبه گر: این سمینار کجا برگزار شد؟

ژک آلن میلر: برای اولین بار در Sainte-Anne بعد از بحث و جدل لکان با IPA او تصمیم گرفت بیمارستان را به مقصد دانشگاه the École Normale Supérieure رها کند که توسط آلتوسر به آن دعوت شده بود. بعد از 1968 که به عنوان یکی از رهبران اعتراضات جوانان از خیابان اولم بیرون شد ، به دانشکده حقوق پانتئون رفت . در Saint-Anne او 100 شنونده روانکاو و روانشناس داشت ، در the École Normale ، او 300 شنونده به همراه دانشجویان و ساکنان محله های لاتین و حدود 1000 شنونده در دانشکده حقوق که شامل فراری ها ، افراد عجیب و غریب و مخاطبین عادی بودند. او اغلب از این جعیت عجیب و غریب متحیر می‌شد. گروهای روانکاوی و سیاسی ، و بعد ها جنبش آزادی زنان[11] ( MLF) در کنار لکان وآموزه های او در مورد ژوئیسانس زنانه در سمینار 20 ام ، گردهم آمدند. امروزه، مطمئنم لکان اگر بود تلاش خود را می‌کرد تا حداقل به بخشی از مفاهیم LGBTQ+ بپردازد و با آن در ارتباط باشد.

مصاحبه گر: آیا امروزه شخصیت هایی در حد و اندازه های لکان وجود دارد؟

ژک آلن میلر: نه ، اگر کسی بود ما می‌دانستیم. در آغاز یک رشته انسان چیز هایی زیادی را کشف می‌کند و این مورد با گذر زمان فروکش می‌کند و پیچیده تر می‌شود.در اطراف فروید افراد زیادی بودند که با وجودی که در کارهای فروید کاوش بسیاری داشتند ،اما لکان آنها را سرآمد و برجسته نمیدانست. در عصر خودش در فرانسه او یک فرد خاص و استثنا بود. در هنگام حیاتش ، او عصر روانکاوی را دروحشتی فرو برد ،آن را به وضعیتی پر از تنش و طوفان و شکاف فرو برد . امروز بدون لکان سکون کامل برقرار است.

مصاحبه گر: آیا حوصله تان سر رفته است؟

ژک آلن میلر: بله دلم برای جدل تنگ شده است. جدای از آن کار روانکاوی همواره شگفتی هایی درون خود را دارد.

پایان

---

[1]- لینک انگلیسی به دلیل عدم دسترسی به متن اصلی فرانسوی ممکن است کاستی ها و ابهاماتی در متن وجود داشته باشد
[2] Desire and Its Interpretation
[3] La logique du fantasme (1996-1997)
[4] در زبان فرانسه واژه Prouvez-la ایهام دارد و با توجه به معنی آن و گفتار روانکاوانه بدین شکل ترجمه شده است.
[5] Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis
[6] To practise psychoanalysis
[7] World Association of Psychoanalysis
[8] کنش جنسی
(به دلیل عدم دسترسی به متن کامل فرانسه در ترجمه این گزاره اندکی ابهام وجود دارد ، به نظر می‌رسد که با توجه به بافتار متن واژه sexual relation مناسب تر باشد)
[9] essence
[10] La Solution trans
[11] Movement for the Liberation of Women